Medex-studie over medische onderzoeken van piloten en chauffeurs

Begin mei 2023 publiceerde Medex een studie rond zijn rol in de veiligheid van de vervoerssector. De studie behandelt de opdracht en de statistieken van de expertises van Medex in de periode 2018-2022 voor piloten en bepaalde chauffeurs.

Het rapport is beschikbaar op de website van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (FOD Volksgezondheid): Medex publiceert eerste studie rond zijn rol in de veiligheid van de vervoerssector.

De artsen van Medex zijn erkend om medische expertises uit te voeren van piloten en bepaalde chauffeurs. Tot januari 2022 voerde Medex ook medische keuringen uit voor binnenschippers, maar ondertussen zijn de regio’s bevoegd voor deze groep. Daarom werden zij niet opgenomen in deze studie. Meer informatie hierover is beschikbaar in volgend bericht op de website van de FOD Volksgezondheid: Medex beëindigt haar opdracht medische keuringen van binnenschippers.

Dit bericht geeft meer uitleg over de inhoud van het rapport, andere studies van Medex, onderzoeken van (transport)ongevallen en risico’s in de transportsector. Tenslotte verwijzen we naar enkele (geüpdatete) BeSWIC-berichten over de transportsector.

Over de studie van Medex

Op het gebied van luchtvaartveiligheid is het Expertisecentrum voor Luchtvaartgeneeskunde (ECLG) van MEDEX één van de drie op Europees niveau erkende centra in België, samen met het Brussels Aviation Medical (BAM) in Zaventem en het Centrum voor Luchtvaartgeneeskunde in het militair hospitaal.

De 3 organisaties zijn lid van de AeroMedical Association of BELgium (Amabel). De lijst van luchtvaartartsen is beschikbaar via de website van de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en vervoer (FOD Mobiliteit): Luchtvaartgeneeskundige keuringsartsen (AME) (personen).

Het soort onderzoek en de geldigheidsduur van het medisch certificaat zijn afhankelijk van de klasse van de piloot, de leeftijd en of het een initieel onderzoek of een onderzoek voor verlening/vernieuwing betreft. Er zijn ook criteria voor geestelijke gezondheid. Het aantal aanvragen/onderzoeken daalde van ongeveer 1.700 in 2018-2019 naar ongeveer 1.300 in 2020-2021-2022. Gemiddeld 9,6% van de ondervraagden voor de periode 2018-2022 waren vrouwen.

Bepaalde chauffeurs hebben een rijgeschiktheidsattest nodig en kunnen hiervoor terecht bij de verschillende medische centra van Medex voor chauffeurs. Meer informatie hierover op de website van de FOD Volksgezondheid: Chauffeurs.

Alle bestuurders met een rijbewijs C, CE, D of DE, of bestuurders met een rijbewijs A, B, B+E die deel uitmaken van “groep 2”, moeten om de 5 jaar een medisch onderzoek ondergaan. Met dit attest wendt de chauffeur zich tot de dienst bevolking van de gemeente, die het rijbewijs zal afleveren. In hoofdstuk 7 “Medisch onderzoek” van de omzendbrieven aan de gemeentebesturen op de website van de FOD Mobiliteit kan men hierover meer informatie vinden: Omzendbrieven.

Eind oktober 2008 kwam er een wijziging in het KB van 23 maart 1998 betreffende het rijbewijs, waardoor werknemers die met een bedrijfswagen rijden en collega’s vervoeren niet meer moeten beschikken over een medisch attest. Dit geldt ook voor werknemers die aan carpooling doen.

Naast de artsen van Medex zijn ook de artsen van ForemVDAB en Bruxelles Formation, de medische dienst van de federale politie, de medische dienst van het leger, de Externe Diensten voor Preventie en Bescherming op het werk (EDPBW) (met speciale erkenning) en de psycho-medisch-sociale centra (bestuurders in opleiding) erkend door de FOD Mobiliteit om deze medische keuringen uit te voeren.

Met gemiddeld 6.000 onderzoeken per jaar vertegenwoordigt Medex ongeveer 9% van de markt.

Snelheid, alcohol, drugs, gsm-gebruik en het niet dragen van de veiligheidsgordel zijn de belangrijkste oorzaken van ongevallen en verkeersslachtoffers in België. Maatregelen zijn rij- en rusttijden (om vermoeidheid achter het stuur te vermijden) en sensibiliserings- en handhavingsacties rond alcohol en drugs. Recent gaat ook de aandacht uit naar lachgas. Medex is daarnaast vragende partij voor een centralisatie van de gegevens aangaande rijgeschiktheid en een (verkeers)veiligheidscultuur.

Meer info

Op de website van de FOD Volksgezondheid:

Meer informatie over de medische onderzoeken van binnenschippers en zeevaart is beschikbaar op volgende websites:

Andere studies van Medex

Medex heeft nog 3 andere studies uitgevoerd.  Het gaat om volgende studies, beschikbaar via de website van de FOD Volksgezondheid:

Deze studies kunnen gedownload worden in de rubriek publicaties en onderzoek op de webpagina van Medex. Op deze BeSWIC-website verschenen volgende berichten over 2 van deze studies:

Onderzoeken van (transport)ongevallen

Onderzoeken naar ongevallen en het leren uit ongevallen zijn in iedere sector en regelgeving belangrijk. In volgend BeSWIC-bericht werd voor diverse transportmodi een kort overzicht gegeven van regelgevingen rond onderzoeken naar en lessen uit ongevallen: Onderzoek van leerrijke ongevallen in de transportsector

Vermeldenswaardig is volgende regelgeving. Ten gevolge van Verordening (EU) Nr. 376/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 3 april 2014 inzake het melden, onderzoeken en opvolgen van voorvallen in de burgerluchtvaart en tot wijziging van Verordening (EU) nr. 996/2010 van het Europees Parlement en de Raad en tot intrekking van Richtlijn 2003/42/EG van het Europees Parlement en de Raad en de Verordeningen (EG) nr. 1321/2007 en (EG) nr. 1330/2007 van de Commissie, wordt ook een “cultuur van billijkheid” ingevoerd (in het Engels “just culture”).

Op de website van de FOD Mobiliteit vindt men hierover meer informatie: Bescherming van de melder.

Risico’s in de transportsector

Vliegend personeel

De risico’s bij vliegend personeel worden goed weergegeven door de informatie op de website van het Amerikaanse ‘National Institute of Occupational Safety and Health’ (NIOSH), onder de rubriek Aircrew Safety and Health (in het Engels). Ook de passagiers kunnen gevaarlijke situaties creëren, wat goed verwoord wordt op de website van IATA onder de rubriek Health & Safety for Passengers & Crew.

Eén van de weinig bekende risico’s is het “aerotoxic syndroom” ten gevolge van blootstelling aan verhitte synthetische oliën voor straalmotoren, hydraulische vloeistoffen en ontdooiings-vloeistoffen, die de ventilatielucht in de cabine en de cockpit verontreinigen. Dit komt doordat een fractie van de luchttoevoer van motoren gerecirculeerd wordt. In het jargon is er sprake van ‘bleedair’.

Meer informatie op de website van:

Tijdens de nationale dagen van de arbeidsartsen in 2018 was er een presentatie over de samenwerking tussen preventieadviseur en arbeidsartsen tijdens een onderzoek van de bagageafhandeling in het vliegtuigruim (in het Frans). De presentatie is beschikbaar in het Frans op de website van de Belgische Beroepsvereniging voor Arbeidsgeneesheren, samen met een korte vertaling in het Nederlands:

Vrachtwagenchauffeurs

Ook vrachtwagenchauffeurs worden blootgesteld aan verschillende risico’s. Daarnaast zijn er bijkomende risico’s wanneer ze vervoer over lange afstand doen, en daarbij soms overnachten in hun cabine. In deze omstandigheden is er ook nood aan wasruimten voor klanten (op parkings), of goede overnachtingsaccomodaties. Door het sedentair gedrag in de vrachtwagen moet men onder andere oog hebben voor ergonomie, beweging en een gezonde levensstijl. Dit wordt nog belangrijker wanneer men ouder wordt. Daarnaast is het rijden onder invloed uit den boze (meer informatie hieronder in de lijst met geactualiseerde BeSWIC-berichten hierover).

Hierover verschenen volgende berichten op deze BeSWIC-website:

Voor meer informatie rond de gezondheidseffecten van werken op oudere leeftijd, in de transport- en logistieke sector, kan verwezen worden naar research report 1104, gebaseerd op interviews, op de website van ‘Health and Safety Executive’ (HSE): Occupational health and extended working lives in the transport sector.

De website chauffeursnieuws van de stichting Chauffeursnieuws zet zich dan weer in voor een gezonde, sociale en solidaire transportsector.

Dit is ook een sector met precaire arbeidsomstandigheden, met regels omtrent rij- en rusttijden. De Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD) voert vaker inspectiecampagnes uit in deze sector en communiceert regelmatig over de inspectieresultaten en het soort documenten dat men controleert tijdens deze inspecties. Op de website van de SIOD is hierover volgende specifieke informatie te vinden:

In aflevering 7 van seizoen 2 van “het parket” begeleidt de afdelingsauditeur van West-Vlaanderen de arbeidsinspectie en de politie bij een controle van vrachtwagenchauffeurs in de haven van Zeebrugge. Bekijk de video op de website van Goplay: Het parket – Aflevering 7 (seizoen 2).

Deze uitzending werd ook vermeld in volgend bericht op deze BeSWIC-website: Arbeidsomstandigheden in de (brede) transportsector.

BeSWIC-berichten over transport

Op deze BeSWIC-website verschenen in het verleden volgende berichten rond de transportsector en de diverse vervoersmodi:

Over de sector werden ook enkele parlementaire vragen gesteld.

Update van BeSWIC-berichten over transport

Van de gelegenheid werd gebruik gemaakt om een beperkt aantal berichten rond mobiliteit en verkeersveiligheid te actualiseren. Een aantal gaan over alcohol en drugs en publicaties en projecten van de ‘European Transport and Safety Council’ (ETSC). Het betreft volgende berichten:

De komende weken zullen nog andere BeSWIC-berichten over de sector transport en logistiek geactualiseerd worden. Hierover zal later een bericht gepubliceerd worden, zoals dit het geval was voor de bouwsector met dit bericht: Updates van BeSWIC-berichten over risico’s in de bouwsector.