Veilig omgaan met droogijs

Update 12/07/2023

Ieder jaar zijn er wereldwijd incidenten met gekoeld vervoer met droogijs. De Europese Industriële Gas Organisatie (EIGA) sensibiliseert over deze risico’s, zoals brandwonden en verstikkingsgevaar.

Deze informatie zal zeker van pas komen, nu één van de coronavaccins bij -70°C wordt opgeslagen en een ander bij -20°C. Deze lage opslagtemperatuur zal vermoedelijk ook bij het transport van lange afstandsreizen worden aangehouden opdat deze vaccins hun effectiviteit blijven garanderen tijdens de distributie naar de eindgebruiker.

Het zal m.a.w. een grote logistieke uitdaging vormen om een opslag- en transportnetwerk uit te bouwen die deze koude temperatuur in alle schakels van de distributie kan garanderen. Lees volgende berichten hierover op de website van:

Hieronder worden vermeld:

Droogijs: eigenschappen en verschijningsvormen

Droogijs of koolzuursneeuw is de vaste vorm van koolstofdioxide of CO2. Droogijs wordt gebruikt om:

  • diep te koelen, bijvoorbeeld bij voeding en farmaceutische producten;
  • speciale effecten op te wekken op feestjes of in de theatertechniek, zoals het generen van een laaghangende nevel;
  • te inertiseren of branden te blussen (bijvoorbeeld bij silobranden);
  • bij droogijsstralen oppervlakten onbeschadigd te reinigen.

De koelcapaciteit van droogijs is hoger dan die van waterijs, zodat het geschikt is voor plaatsen waar geen energiebron beschikbaar is om lage temperaturen te bereiken.

Door sublimatie (sublimatiepunt van -78°C) gaat droogijs van een vaste vorm direct over in gasvorm. In kleine afgesloten ruimten kan de koolzuurgasconcentratie door sublimatie snel zo hoog oplopen dat mensen er onwel van kunnen worden. Om die reden mag droogijs niet worden vervoerd in een vervoermiddel waarin de bestuurder en de lading zich in dezelfde cabine bevinden.

Droogijs wordt doorgaans geleverd in standaard blokken (30 kg) of cilindrische korrels.

EIGA

De Europese Industriële Gas Vereniging (EIGA) heeft zowel over koolzuurgas als over droogijs gidsen uitgegeven. Die gidsen zijn in het Engels beschikbaar op de website van EIGA:

a)  gidsen over koolzuurgas:

Er is zowel een opleidingspakket uitgewerkt als een affiche om te wijzen op de verstikkingsrisico’s:

De veiligheidsnieuwsbrief over “CO2 ice plugs” en “Risk of generating static electricity when using CO2 as an inerting agent / Treatment of cylinders & containers in scrap yards” is niet meer beschikbaar.

b)  gidsen over droogijs

De belangrijkste EIGA-gids over droogijs is deze: Guidelines for Safe and Hygienic Handling of Dry Ice.

Maar EIGA heeft tevens een specifieke webpagina waar men sensibiliseert over de risico’s van droogijs: SL 09/22 – Safe Transport of Dry Ice – Safety Hazards

Deze webpagina bevat 2 veiligheidsfiches die voor iedereen beschikbaar zijn:

Deze campagne kadert in een bredere campagne rond het veilig vervoer van gassen en droogijs in niet aangepaste voertuigen: SL 09/22 – Safe Transport of Dry Ice – Safety Hazards

De volgende maatregelen worden door EIGA voorgesteld:

  • Vermijden van ophopen van gassen.
  • Zorg dat lading vastgemaakt is.
  • Zorg dat bij het laden en lossen aangepast materiaal wordt gebruikt.
  • Vermijd contact met droogijs omdat dit vrieswonden kan geven.

Andere organisaties

Naast EIGA zijn er nog andere organisaties die wijzen op de gevaren. Het betreft enerzijds informatie van gasfederaties en gasleveranciers en anderzijds informatie beschikbaar in de brede literatuur:

a) gasfederaties:

b) gasleveranciers:

c) in de literatuur:

Ongevallen met droogijs

Droogijs wordt voor verschillende toepassingen gebruikt. Niet enkel voor gekoeld vervoer van medicijnen, maar ook voor het gekoeld vervoer van voedingsmiddelen, enz. Hieronder een bloemlezing van enkele ongevallen.

In Europa:

In de Verenigde Staten:

Het ongeval in 2013 in Duitsland met een chefkok heeft zelfs geleid tot een bespreking van deze risico’s op de werkgroep voor het vervoer van gevaarlijke goederen van de Economische Commissie voor Europa van de Organisatie van de Verenigde Naties (UN ECE): Accident with UN1845 Carbon dioxide, solid (dry ice) (PDF, 51 KB).

Opslag en transport van vaccins

De meeste vaccins moeten koel worden bewaard en vervoerd (tussen 2 en 8°C) en mogen ook niet bevriezen om hun effectiviteit niet te verliezen. Van het covidvaccin van Pfizer is er evenwel sprake dat het bij -70°C moet worden opgeslagen en bij het covidvaccin van Moderna is er sprake van opslag bij -20°C. Hieronder enkele publicaties over opslag en transport van vaccins in een koude keten:

De temperatuurgevoeligheid van vaccins en het belang van de koude keten worden in deze publicaties goed beschreven:

Voorschriften voor verpakkingen van koel- en conditioneringsmiddelen

Koel- en conditioneringsmiddelen, zoals droogijs, kunnen worden gebruikt bij de diepgekoelde opslag en transport van gevaarlijke stoffen, zoals infectueuze stoffen, en niet-gevaarlijke stoffen, bijvoorbeeld bederfelijke levensmiddelen of organen ten behoeve van transplantatie.

Voertuigen en containers waarin colli of verpakkingen met een koel- of conditioneringsmiddel worden vervoerd, moeten een speciaal waarschuwingsteken dragen. Het is de verantwoordelijkheid van de betrokkenen om dit gevaar te bepalen, rekening houdend met het gevaar dat de stoffen opleveren die voor koeling of conditionering worden gebruikt, de hoeveelheid van de te vervoeren stof, de duur van de reis en de te gebruiken soorten van omsluiting.

De verpakkingen moeten zeer lage temperaturen kunnen weerstaan en voorkomen dat er drukopbouw plaatsvindt. De verpakkingen moeten duidelijk zichtbaar en leesbaar gekenmerkt worden. Voor droogijs is dit UN 1845.

Droogijs dat in onverpakte vorm wordt gebruikt, mag niet in direct contact komen met de metalen constructie van de transporteenheid.

Meer info op de website:

Op de website van de DGUV Fachbereich Handel und Logistik zijn er 3 publicaties rond droogijs:

Voor het wegvervoer zijn deze regels vastgelegd in sectie 5.5.3 van de Europese overeenkomst betreffende het internationale vervoer van gevaarlijke goederen over de weg (ADR).

Voor vervoer via de lucht zijn de regels vastgelegd via de “Temperature Control Regulations” (TCR) van de “International Air Transport Association” (IATA).

Over gekoeld vervoer van medische toepassingen, o.a. met droogijs, zijn er ook diverse presentaties op verschillende fora gegeven:

Logistieke uitdagingen

Bepaalde logistieke operatoren zijn gespecialiseerd in diepgekoeld vervoer. Toen er meer informatie over de vaccins bekend werd gemaakt, kwam er ook meer berichtgeving over bestaande en nieuwe oplossingen die bepaalde bedrijven aanboden voor deze logistieke uitdagingen. Via zoekfuncties, zoals “transport, vaccin, droogijs” of “temperatuur gecontroleerde logistiek” en dit in verschillende talen, kan men oplossingen vinden die deze bedrijven aanbieden.

Maar ook luchthavens als deel van deze internationale logistieke ketting maken zich klaar voor deze extra gekoelde transporten.

Lees hierover onderstaande berichten in verschillende talen:

a) Brussels Airport (in België):

Brussels Airport is een belangrijke draaischijf in het gekoeld transport. Diverse logistieke bedrijven op Zaventem hebben het CEIV-label. Het CEIV-label werd ontwikkeld door IATA samen met de farmaceutische industrie voor tijdsgevoelige en gekoelde vrachten, zodat de koude keten kan worden bewaard.

Meer info hierover op de website:

b) Berichten van internationale luchtvaartorganisaties en verenigingen:

Op de website van “The International Air Cargo Association” (TIACA), welke verladers, expediteurs, grondafhandelaars, luchthavens, luchtvaartmaatschappijen, fabrikanten en aanbieders van vrachtvervoeroplossingen verenigt, zijn er volgende berichten gepubliceerd:

Recent verscheen er op de website van de International Air Transport Association (IATA) volgende berichten:

c) Buitenlandse berichten:

Droogijs in het dagelijkse leven

Vloeibare stikstof en vloeibare en vaste koolstofdioxide kunnen worden gebruikt om allerlei middelen, voeding of farmaceutische producten diepgekoeld of bevroren te bewaren, zoals hierboven aangeduid. Daarnaast kan het worden gebruikt om bepaalde effecten op te wekken al of niet voor plezier in het dagelijkse leven.

Om op de gevaren hiervan te wijzen, hebben diverse organisaties hierover gerapporteerd:

Op youtube zijn er ook diverse filmpjes met droogijsexperimenten. Doe deze thuis niet na, zelfs niet met de nodige beschermingsmaatregelen.

Andere berichten op BeSWIC over gassen, EIGA en koolzuurgas