Sectorprojecten “Preventie van psychosociale risico’s op het werk” (FOD Werkgelegenheid – België – 2022/2023)
Op 11 december 2023 stelde de FOD Werkgelegenheid de resultaten van 11 subsidieprojecten rond de preventie van psychosociale risico’s op het werk voor. De projecten werden opgestart in het najaar van 2022 voor een periode van een jaar.
De presentaties van die dag zijn beschikbaar op de evenementenwebsite van de FOD Werkgelegenheid: Voorstelling van de resultaten van de sectorprojecten ter preventie van psychosociale risico’s op het werk.
Context
Uit het Federaal Actieplan “Mentaal welzijn op het werk” bleek duidelijk dat de mentale druk bij vele werknemers hoog is en dat er een acute nood is om na de verschillende Covid-19-golven in te zetten op collectieve ondersteunende acties ter preventie van psychosociale risico’s.
Daarom besloten de federale autoriteiten om te ageren en te investeren in het psychosociaal welzijn van werknemers. De ministerraad keurde 11 duurzame subsidieprojecten goed die gericht waren op het voorkomen en beheersen van psychosociale risico’s die eigen kunnen zijn aan de arbeidsomstandigheden in bepaalde sectoren. De projecten vertrekken vanuit een collectieve sectorale bezorgdheid en werden, in tweede instantie, geïmplementeerd op ondernemingsvlak, met telkens de nadruk op de specifieke psychosociale risico’s in de desbetreffende sector: de metaalbouw, de voedingsindustrie, de textielsector, de bouwsector, maatwerkbedrijven, de houtsector, de elektrotechniek, de non-profit, de gezinszorg en de metallurgie.
Eindrapport
Het evaluatierapport betreffende de sectorprojecten ter preventie van psychosociale risico’s op het werk, opgesteld door de experten van de ‘Université libre de Bruxelles’, de Vrije Universiteit Brussel en de universiteit Gent, is beschikbaar op deze BeSWIC-website: Evaluatierapport betreffende de sectorprojecten ter preventie van psychosociale risico’s op het werk (PDF, 780 KB).
Dit eindrapport legt eerst uit welke selectie- en evaluatiecriteria van toepassing waren, om nadien dieper in te gaan op de evaluatie van de 11 sectorprojecten.
De projecten
Hieronder vindt u een overzicht van de 11 projecten die subsidies ontvingen en waarvan de resultaten werden voorgesteld tijdens het slotevenement. Het gaat om volgende projecten:
‘Institut de Formation Postscolaire de l'industrie des fabrications Métalliques’ (IFPM): Technios-tool voor psychosociale risico’s
Dit project, gericht op de sectoren van de industriële technologie en machine- en metaalindustrie, heeft een "Serious Game" ontwikkeld die een speels en dynamisch instrument vormt voor de bewustmaking rond psychosociale risico's. Dit instrument kan op grote schaal binnen bedrijven in de sector kunnen worden ingezet om de doelgroep bewust te maken van psychosociale risico’s. Daarnaast kan de tool helpen bij het aannemen en ontwikkelen van gepast gedrag binnen het bedrijf en bij het begrijpen van de problematiek.
De interface van het spel plaatst werknemers in een typische werkomgeving binnen hun sector: enerzijds een bureau- en cafetariasetting, anderzijds het werkatelier.
De ontwikkelaars benadrukken het belang van het betrekken van de hiërarchische lijn bij de opleiding.
Meer informatie over het spel is beschikbaar op de website van het IFPM: Technios Serious Game.
Bekijk ook volgende presentatievideo over het spel op het YouTube-kanaal van het IFPM: Présentation Technios Serious Game.
PRE-WIN (“Psychosocial risk PREvention through Workplace INnovation”) in de voedingsindustrie (Alimento) & Textielnijverheid (Cobot)
Deze twee gelijklopende projecten stimuleerden bedrijven in de voedingsnijverheid en in de textielsector en ondersteunden hen om psychosociale risico’s aan de bron aan te pakken via een slimmere arbeidsorganisatie, op organisatie- en/of teamniveau. Geleid door het organisatiecanvas van Workitect, dat zich focust op allerlei aspecten van werkbaarheid (zoals leiderschapscultuur en visie), wordt de focus gelegd op het volledige bedrijf, waarbij pijnpunten in de organisatie worden gedetecteerd aan de hand van het organisatiecanvas, en verbeteracties op rails worden gezet. Dit gebeurt onder andere via oefeningen die de participatie bevorderen, zoals het gezamenlijk uittekenen van de workflow en arbeidsrelaties, maar bijvoorbeeld ook door een afname van de Werkmeter (een werkbaarheidsbevraging die expliciet peilt naar de 5 A’s) als basis voor verdere actie.
In beide sectoren werden verschillende collectieve sessies georganiseerd in de vorm van innovatielabs en een lerend netwerk met als onderwerp “anders organiseren”. Daarnaast werden bij aparte bedrijven een aantal individuele “scans” uitgevoerd, waarbij men de nodige opleiding of tools aanbood.
Meer informatie is beschikbaar:
Constructiv (bouw): Building your Mental Resilience
Zich inspirerend op de resultaten van de werkbaarheidsmonitor van SERV, die vaststelde dat de psychosociale belasting steeds toeneemt, had dit project als belangrijk doel het vergroten van de bespreekbaarheid van psychosociale klachten in de bouwsector.
De sectororganisatie Constructiv koos ervoor om in te zetten op toolkits om psychosociale risico’s preventief aan te pakken. De toolkits bestaan uit een informatiebrochure en introductiefilmpje over hoe een risicoanalyse uit te voeren. Met deze toolkits, die gebaseerd zijn op de vijf A’s, wil de sectororganisatie bedrijven de nodige handvaten aanreiken om psychosociale risico’s aan te pakken en expliciet aandacht te hebben voor de problematiek.
De toolkit biedt ook uit een bijlage over de wettelijke achtergrond van de psychosociale risico’s en de primaire preventie ervan.
Meer informatie over deze tool is beschikbaar op de website van Liantis: Building your mental resilience.
‘L’association Paritaire pour l’Emploi et la Formation’ (APEF): Preventie van psychosociale risico's in de Franstalige en Duitstalige non-profitsector van ondernemingen voor aangepast werk
Dit project had tot doel ondernemingen voor aangepast werk te helpen hun middelen op een andere manier in te zetten om bij te dragen tot een betere kwaliteit en duurzaamheid van het leven op het werk. Zo bouwt men opnieuw een werkcollectief op dat zorgt voor zijn personeel, een groep die tegelijkertijd de doelgroep van het project uitmaakt.
Concreet stelde het project volgende zaken voor: het opstellen van een vragenlijst, het organiseren van workshops/opleidingen, het op poten zetten van groepsondersteuning of risicoanalyses ter plaatse, het maken van toolfiches en het uitvoeren van actieonderzoek.
Meer informatie is beschikbaar op de website van APEF (in het Frans):
Woodwize: Pre-Ps in Wood (PREventie PsychoSociale risico’s in de houtsectoren)
Woodwize werkte in dit project met de methodiek van het Waarderend Onderzoek (“Appreciative Inquiry”). De nadruk van deze methode ligt op het naar voor brengen van ‘best practices’ uit het verleden, het herkennen van wat goed gaat vandaag en tenslotte verder bouwen op deze energiegevende krachten. De organisatie van een ‘Social Hackaton’ was een centraal element in het project, waarbij de context en vraagstukken met betrekking tot psychosociale risico’s aan de deelnemers worden voorgelegd om in co-creatie en op een innovatieve wijze tot (mogelijke) oplossingen te komen.
Het Pre-PS project ontrolde zich in 5 fases:
- verkennen: onder andere het opstellen van een inventaris van bestaande tools, mini-bevragingen, SWOT-analyses op beleid, …;
- verbeelden: het bij elkaar brengen van verschillende actoren en het organiseren van een ‘Social Hackaton’ (multidisciplinair);
- verbinden: niet-polariserende, positieve benadering van psychosociaal welzijn op basis van de 5 A’s;
- verdiepen: op het terrein gaan op tot specifieke resultaten te komen en een draagvlak te creëren aan de hand van getuigenissen, goede praktijken, proeftuinen, …;
- verankeren: concrete output, zoals de toolkit, advies, een visietekst rond de sociale dialoog, opschaling, …
De gerealiseerde toolkit bestond onder andere uit een gids, een sensibiliserende folder, gesprekkaartjes, tips, een databank met tools, een quickscan welzijn enzovoort.
Meer informatie is beschikbaar op de website van Woodwize: PrePS in Wood.
Volta: Mini-vormingen ter preventie van PSR in de elektrotechnische sector
Volta bood al enkele mini-vormingen ter preventie van elektrotechnische risico’s. Met dit project wou Volta binnen het aanbod uitbreiden met 4 mini-vormingen ter preventie van psychosociale risico’s (PSR).
Mini-vormingen zijn vormingen die verantwoordelijken in een bedrijf (bijvoorbeeld zaakvoerder, werfleider, preventieadviseur, HR-medewerker, …) tijdens een teamoverleg of ander overlegmoment kunnen toepassen om bepaalde thema’s bespreekbaar te maken. Het is een korte opleiding (30 tot 60 minuten), waarin het leren van elkaar door ervaringen centraal staat. Ze zijn laagdrempelig, flexibel en tijds- en geldbesparend. Deze kant-en-klaar-pakketten worden digitaal ter beschikking gesteld.
De mini-vormingen bestaan uit een video, een werkbundel voor werknemers en een document met bijkomende achtergrondinformatie.
Meer informatie is beschikbaar op de website van Volta:
APEF: Preventie van psychosociale risico's in de Franstalige en Duitstalige non-profitsector
Dit project bestond uit het maken en verspreiden van een vragenlijst om psychosociale risicofactoren te identificeren.
Daarnaast werden trainingsactiviteiten in de vorm van workshops over verschillende onderwerpen met betrekking tot psychosociale risico's aangeboden door verschillende gespecialiseerde stakeholders. Om de analyse en preventie van psychosociale risico's in het veld te stimuleren, werden ook interventies van externen in de instellingen van de (S)CP's die zich hadden aangesloten bij het project aangeboden. Deze acties binnen de instellingen konden de vorm aannemen van groepsrisicoanalyses of collectieve ondersteuning bij de aanpak van een bepaald probleem dat verband houdt met psychosociale risico's. Een actieonderzoek vervolledigde ook de reeks acties in het kader van dit project.
Meer informatie is beschikbaar op de website van APEF (in het Frans):
ICOBA (VIVO): Voorkomen en beheersen van (Seksueel) grensoverschrijdend gedrag in de Vlaamse diensten voor gezinszorg ter ondersteuning van het psychosociaal welzijn van de medewerkers
De sociale partners binnen van de Vlaamse diensten voor gezinszorg willen met dit project de diensten Gezinszorg versterken in hun integraal en structureel beleid rond (seksueel)grensoverschrijdend gedrag ((S)GOG). Hierbij spelen een helder begrip, een grotere bespreekbaarheid en een betere inschatting en begrenzing van (signalen van) (S)GOG van gebruikers naar medewerkers een belangrijke preventieve rol.
De sociale partners wilden in de eerste plaats inzetten op een bredere bewustmaking en inspelen op noden op het vlak van specifieke preventie. Volgende tools werden gerealiseerd:
- schriftelijk rapport: een inventaris van de noden en best practices, met een aanpassing van bestaande rapporten, brochures, websites en de babbeldoos ‘Weerbaar aan de slag met grensoverschrijdend en agressief gedrag’;
- organisatie van een uitwisseltafel en workshop rond het onderwerp;
- het geven van vormingen in samenwerking met ‘The Human Link’;
- de creatie van een leerpakket ‘Weerbaar aan de slag met grensoverschrijdend en agressief gedrag’ voor eerstelijnsmedewerkers, en een werkpakket.
Meer informatie is beschikbaar op de website van Icoba: Welkom op het leerplatform van de GEZINSZORG.
Mtech+: #Me(n)taal krachtig
“#Me(n)taal krachtig” wou via een interactieve online beslissingsboom bedrijven uit de metaalverwerkende en technologische sectoren de kans geven een preventietraject op maat uit te stippelen in het post-COVID werkveld. Op elk eindpunt van de beslissingsboom vindt de HR-verantwoordelijke, preventie-adviseur of opleidingsdienst een toolbox met verschillende interventies die het psychosociaal welzijn kunnen verbeteren. Binnen het project werd enerzijds een online, interactieve beslissingsboom opgesteld, anderzijds worden een aantal ‘good practices’ en interventies verzameld en ontwikkeld, die bij het verder uitdragen van een cultuurshift naar meer aandacht voor psychosociaal welzijn inspirerend en drempelverlagend kunnen werken. Deze ‘good practices’ en interventies worden gebundeld in een aantal toolboxen.
Meer informatie is beschikbaar op de website van Mtech+:
VIVO: Werken aan werkbaarheid in de Maatwerkbedrijven met een werkbaarheidsscan
Het project beoogde de opmaak van een werkbaarheidsscan. Dit uniform instrument verzamelt gegevens over de problematiek van werkbaar werk, zowel op sector- als bedrijfsniveau, op het niveau van het individu, de organisatie en de sector.
Het project ontwikkelde een webapplicatie in samenwerking met een softwarebedrijf. Werkgevers kunnen zich op een digitaal platform aanmelden en hun werknemers van verschillende niveaus de scan anoniem laten invullen. De vragen die in deze scan zitten, peilen naar de fysieke belasting, de werkdruk, emotionele belasting en enkele algemene vragen over de werkcontext.
Meer informatie is beschikbaar op de website van VIVO:
