Hormoonverstoorders

Hormoonverstoorders kunnen uiteenlopende ernstige medische aandoeningen veroorzaken, en vormen dus een risico voor de gezondheid van werknemers en van hun nageslacht. Werknemers dienen bijgevolg tegen deze stoffen beschermd te worden. Zwangere werkneemsters en jongeren op het werk zijn in dit geval bijzonder kwetsbare risicogroepen.

Het doel van dit thema is om werkgevers, preventieadviseurs deskundig op het vlak van arbeidsveiligheid, -gezondheid en -hygiëne, en werknemers bewust te maken van de risico’s van hormoonverstoorders in de werkcontext. Daarnaast wordt er een overzicht geven van de maatregelen die dienen genomen te worden om werknemers, hun kinderen en de volgende generaties te beschermen tegen blootstelling aan deze stoffen en de gevolgen van deze blootstelling op lange termijn.

Het thema “hormoonverstoorders” op deze BeSWIC website is onderverdeeld in een aantal rubrieken:

In de rubriek “Referenties” staat een lijst met publicaties en referenties, die gebruikt werden bij het opstellen van dit thema.

Zowel de wetenschappelijke kennis over hormoonverstoorders als de wetgeving om mens en milieu te beschermen tegen deze hormoonverstoorders is in volle ontwikkeling.

De bepalingen van de codex over het welzijn op het werk (o.a. risicoanalyse uitvoeren, preventiemaatregelen nemen, informatie en opleiding verschaffen) zijn steeds van toepassing. In de praktijk is de naleving van deze wetgeving momenteel moeilijker voor hormoonverstoorders dan voor stoffen met andere gevaarlijke eigenschappen. Dit is te wijten aan verschillende factoren: het ontbreken van een robuuste, omvattende wetgeving, waardoor onder andere de identificatie van deze stoffen tijdens de risicoanalyse momenteel moeilijk is; het feit dat er nog een groot aantal bestaande stoffen onderzocht moet worden op hormoonverstorende eigenschappen, waarvoor de vereiste studies nog jaren in beslag kunnen nemen; en ook de werking van de stoffen, die kan afwijken van het klassieke patroon van de dosis-responsrelatie uit de toxicologie.

Hormoonverstoorders - Externe documentatie

Studiedag “Hormoonverstoorders: de gevolgen van blootstelling voor werknemers en hun nageslacht” (FOD Werkgelegenheid/FOD Volksgezondheid – België – 2022)

Tijdens deze studiedag gingen enkele experts dieper in op de mogelijke gezondheidseffecten van hormoonverstoorders, zowel voor werknemers als voor hun nageslacht. Daarnaast werden enkele toxicologische karakteristieken van hormoonverstoorders besproken en de mogelijke risico’s van blootstelling op de werkplaats. Tenslotte kwamen enkele concrete voorbeelden uit verschillende sectoren die ervaring hebben met het omgaan met hormoonverstoorders aan bod.

Presentaties op de studiedag

Endocrine disruptors: an occupational risk in need of recognition (ETUI – 2016)

Deze gids van het Europees Vakbondsinstituut (ETUI) richt zich op werknemersvertegenwoordigers (in het bijzonder gekozen vertegenwoordigers van gezondheids-, veiligheids- en hygiënecomités) die mogelijk worden blootgesteld aan hormoonverstoorders op de werkplek. Het tracht een inventaris op te stellen van de wetenschappelijke kennis over de gevolgen voor de gezondheid van de blootstelling van werknemers aan chemische stoffen die gevolgen hebben voor het endocriene systeem.

De publicatie is bedoeld om vakbondsfunctionarissen en politieke besluitvormers bewust te maken van de risico’s van hormoonverstoorders en vestigt de aandacht op de tekortkomingen van de Europese wetgeving op het gebied van het voorkomen van dit soort risico's op de werkplek.

De publicatie is beschikbaar in het Engels en het Frans op de website van het ETUI:

Hormoonverstoorders - Sensibiliseringsmateriaal

Poster “hormoonverstoorders op het werk” (FOD Werkgelegenheid – België – 2022)

Deze poster is gericht op werknemers, werkgevers, preventieadviseurs, leden van het Comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW) en andere belanghebbenden. Via de QR-code of de link op de poster komt men terecht op het thema over hormoonverstoorders op deze BeSWIC website.

De poster, die op de werkplek kan uitgehangen worden, schetst een beknopt beeld van de kenmerken en risico’s van hormoonverstoorders in de werkcontext. Er wordt een overzicht gegeven van enkele sectoren waar blootstelling op de werkvloer kan voorkomen en uitgelegd hoe men werknemers kan beschermen volgens het “STOP-principe”.

De poster is beschikbaar via volgende link en mag vrij verspreid worden: Poster “hormoonverstoorders op het werk” (PDF, 198 KB).

Hormoonverstoorders - Publicaties

De risicoanalyse (FOD Werkgelegenheid – België – 2021)

Deze brochure behandelt het concept risicoanalyse en de wijze waarop dit concept kan gehanteerd worden om preventiemaatregelen vast te stellen op het vlak van veiligheid en gezondheid op het werk.

De wetgeving over het welzijn op het werk legt deze aanpak op, met als voornaamste betrachting het behalen van de doelstellingen van een veilig en gezond werk. Na een omschrijving van het begrip dynamisch risicobeheersingssysteem gaat de brochure dieper in op de uitvoering van de risicoanalyse. Bij een dergelijke analyse kunnen verschillende methoden worden aangewend voor de opsporing van gevaren, de bepaling van risicofactoren en de evaluatie van risico's.

Deze brochure is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > Risicoanalyse (De).

Parlementaire vragen

  • 1017 Kamer - Solvay - Verontreiniging door perfluorverbindingen en risico's voor de werknemers

  • 55024300C Kamer - De PFOS-problematiek en de inspectie op het werk

  • 534 Kamer - Invloed van hormoonverstoorders op werknemers

Hormoonverstoorders - Regelgeving

Codex welzijn op het werk: Boek VI (Titel 1 & 2), Boek X (Titel 3 & 4)

Hormoonverstoorders zijn stoffen die risico’s voor de gezondheid van de werknemers kunnen opleveren. Bijgevolg zijn de bepalingen van de Titel 1 (betreffende chemische agentia) van boek VI van de Codex over het welzijn op het werk (o.a. risicoanalyse uitvoeren, preventiemaatregelen nemen, informatie en opleiding verschaffen) steeds van toepassing. Indien de hormoonverstorende stof eveneens als kankerverwekkend, mutageen of reprotoxisch is ingedeeld, is Titel 2 (betreffende kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische agentia) van boek VI van de Codex over het welzijn op het werk eveneens van toepassing.

Jongeren zijn bijzonder kwetsbaar voor hormoonverstoorders omdat hun ontwikkeling nog niet is voltooid. Ook zwangere werkneemsters en werkneemsters die borstvoeding geven, dienen beschermd te worden tegen de risico’s van hormoonverstoorders voor de zwangerschap, de lactatie en de gezondheid van hun kind. Bijgevolg zijn de Titels 3 en 5 van boek X van de Codex over het welzijn op het werk eveneens op deze stoffen van toepassing.

Meer informatie over de codex op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de rubriek Thema’s > Welzijn op het werk > Algemene beginselen > Codex over het welzijn op het werk.

Volgende boeken en titels van de codex zijn van toepassing:

REACH (Registratie, Evaluatie en Autorisatie van Chemische stoffen)

De Europese REACH verordening legt de industrie verplichtingen op om chemische stoffen te registreren, het veilig gebruik ervan te beoordelen, in bepaalde gevallen te laten vergunnen en in bepaalde gevallen het gebruik te beperken.

Deze Europese verordening verbiedt reeds het gebruik van bepaalde hormoonverstoorders of beperkt het gebruik van die stoffen tot bepaalde toepassingen, waaraan soms ook nog specifieke voorwaarden worden gekoppeld. Bepaalde hormoonverstoorders werden al opgenomen in bijlage XIV en XVII van de REACH verordening.

In de praktijk

  • OIRA / Risicoanalyse
    Administratieve en ondersteunende diensten / Openbaar bestuur, verenigingen en extraterritoriale organisaties

    OiRA Bureau

    In mei 2023 werd een nieuwe tool voor een online interactieve risicoanalyse (OiRA) rond bureauwerk gelanceerd. OiRA Bureau is vooral bestemd voor organisaties met hoofdzakelijk kantoorwerk zoals notariaten, advocatenkantoren, uitzendkantoren, bank- en verzekeringskantoren, boekhoudkantoren, IT-...
  • OIRA
    Huishoudens

    OiRA Dienstboden

    Op 15 mei verscheen in het Belgisch Staatsblad het koninklijk besluit van 7 mei 2023 tot vaststelling van specifieke maatregelen betreffende het welzijn op het werk van dienstboden en huispersoneel.
  • Veiligheidssignalering- en symbolen met Napo

    Eind april 2023 bracht het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk (EU-OSHA) een herwerkte versie uit van het Napo-filmpje “Napo in…De beste signalen”.
  • Psychosociale risico’s (PSR)

    Combat Harassment Tool (CHAT)

    Recent lanceerde de KULeuven de Combat Harassment Tool (CHAT), een online screeningstool voor ongewenst gedrag op het werk.
  • Basiseisen (arbeidsplaatsen)

    FAQ binnenluchtkwaliteit

    De Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (FOD Volksgezondheid) heeft onlangs een lijst met veel gestelde vragen (“Frequently Asked Questions” of FAQ) rond de nieuwe maatregelen inzake binnenluchtkwaliteit bijgewerkt.

Nieuws en evenementen

20.12.2022

Het gebruik van gevaarlijke producten in de sector van de dienstencheques

In mei 2022 organiseerde de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid) in samenwerking met de Federale...
26.08.2022

Nationaal actieplan voor hormoonverstoorders (NAPED)

De Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (FOD Volksgezondheid) heeft van 17 december 2021 tot en met...
19.05.2022

Op de blog: hormoonverstoorders – interview met Prof. Laura Vandenberg

De Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid) kreeg de kans om professor Laura Vandenberg te...
04.05.2022

Nieuw thema op BeSWIC: Hormoonverstoorders

Op 4 mei 2022 is er op de BeSWIC website een nieuw thema over hormoonverstoorders gepubliceerd. Hormoonverstoorders zijn gevaarlijke chemische...

Herbeleef de studiedag “Hormoonverstoorders: de gevolgen van blootstelling voor werknemers en hun nageslacht”

13.05.2022 08:05
Op 5 mei 2022 organiseerde de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid) in samenwerking met de...