Rollen en verantwoordelijkheden in de onderneming

De werkgever en de hiërarchische lijn

In het kader van zijn verantwoordelijkheden betreffende het welzijn op het werk moet de werkgever:

  • een intern collectief re-integratiebeleid opzetten;
  • voorzien in individuele re-integratietrajecten;
  • re-integratieplannen uitwerken voor de werknemers die terugkeren naar het professioneel milieu;
  • een jaarlijks evaluatieverslag van het collectief re-integratiebeleid maken voor het CPBW.

De contacten van de zieke werknemer met de werkomgeving verlopen meestal via de directe leidinggevende. Hij of zij:

  • heeft best een sleutelrol bij het re-integratietraject;
  • kent de werknemers en weet waar er mogelijke problemen kunnen rijzen;
  • kan daarbij de link met de onderneming vormen.

De betrokken werknemer

  • werkt actief mee aan het traject;
  • signaleert situaties die een negatief effect hebben op zijn gezondheid;
  • houdt zijn leidinggevende op de hoogte van zijn afwezigheid en herstelperspectief;
  • toont bereidheid over een eventuele terugkeer te overleggen;
  • overlegt met de leidinggevende over een re-integratieplan.

De collega’s

Langdurige afwezigheid van een zieke collega heeft ook invloed op de werking van het team. Bespreek de werkverdeling in het team tijdens de afwezigheid en bij werkhervatting.

Het is eveneens belangrijk vooraf na te denken over de informatie betreffende de medische toestand die de werknemer wenst te delen met zijn collega's. Zij stellen zich vaak vragen en kunnen een zekere malaise voelen bij de re-integratie.

Personeelsdienst /HR-dienst

De personeelsdienst kan de zieke werknemer en de leidinggevende ondersteunen bij het uitwerken van een re-integratieplan, dat in overleg met de arbeidsarts werd opgesteld.

Deze dienst heeft vaak zicht op het wettelijk kader en de tijdelijke of blijvende ondersteuningsmaatregelen bij een werkhervatting en kan administratieve ondersteuning bieden.

Vakbondsafgevaardigden en syndicaal overleg

  • De vakbondsafgevaardigde kan ondersteuning bieden in de communicatie met de verschillende actoren die betrokken zijn bij een werkhervattingstraject. Zij of hij kan informatie geven over ondersteuningsmaatregelen en de financiële gevolgen van een specifieke situatie.
  • De ondernemingsraad (OR) kan:
    • het arbeidsreglement aanpassen inzake arbeidsorganisatie, arbeidstijden en -ritme, het werkstelsel, de mobiliteit, de procedure van ziektemelding tot terugkeer...;
    • de uitstroom en het langdurig verzuim opvolgen via de sociale balans, economische en financiële informatie,  CAO 9;
  • De rol van het comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW):
    • De werkgever moet het CPBW regelmatig (en ten minste één keer per jaar) raadplegen over de mogelijkheden om aangepast werk te verstrekken en de maatregelen die eruit voortvloeien;
    • Het re-integratiebeleid moet elk jaar worden besproken en geëvalueerd;
    • Het comité zet de individuele kwesties in verband met de re-integratie op het collectief niveau van de onderneming om, rekening houdend met de risicoanalyse in verschillende gebieden van het welzijn op het werk.
  • Geen OR of CPBW?

    In kleinere organisaties zijn deze overlegorganen niet altijd aanwezig.

    Toch is ook hier een dialoog tussen werknemers en werkgever belangrijk. Dit kan via de syndicale delegatie of bij gebrek aan vakbondsafgevaardigden door werknemers direct te betrekken bij de ontwikkeling van dit beleid.

De interne of externe dienst voor preventie en bescherming op het werk (IDPBW/EDPBW)

De dienst voor preventie en bescherming op het werk (intern/extern) heeft verschillende gespecialiseerde preventieadviseurs die een belangrijke rol spelen bij werkhervatting:

  • De preventieadviseur psychosociale aspecten (PAPS):

De werknemer die geconfronteerd wordt met psychosociale risico’s of problemen die te maken hebben met pesterijen, geweld, ongewenst seksueel gedrag, stress, burn-out, conflicten op het werk, … kan terecht bij de interne of externe preventieadviseur psychosociale aspecten. Die kan samen met de werknemer nagaan welke psychosociale factoren de werkhervatting bemoeilijken.

De PAPS kan ook andere interventies aanbieden, zoals teambegeleiding, een niet-therapeutische kortdurende begeleiding bij stress of burn-out, conflictbemiddeling, advies geven aan de hiërarchische lijn over de preventie van arbeidsongeschiktheid, ….

  • De preventieadviseur-arbeidsarts:

De arbeidsarts beoordeelt of een werknemer al dan niet geschikt is om zijn job uit te voeren. Hij doet voorstellen om de terugkeer naar de werkplek te bevorderen.

De arbeidsarts kan de werknemer indien nodig doorverwijzen naar de ergonoom en /of de preventieadviseur psychosociale aspecten.

  • De preventieadviseur ergonoom:

Hij geeft adviezen over de aanpassing van de arbeidsvoorwaarden aan de capaciteiten van de werknemer.  Hij kan, on overleg met de werknemer, de moeilijkheden identificeren en praktische adviezen voorstellen over de arbeidsorganisatie, de werkpost, het materiaal en de werkinstrumenten, ...

De contactgegevens van de interne en/of externe dienst voor preventie en bescherming op het werk bevinden zich in het arbeidsreglement.

De Disability case manager

De Disability case manager coördineert en vergemakkelijkt de terugkeer naar het werk van de medewerkers die langdurig arbeidsongeschikt zijn met als doelstelling de implementatie van oplossingen op lange termijn die zowel voor de medewerker als voor de werkgever positief zijn. Bij zijn coördinatieopdrachten houdt hij rekening met het volgende:

  • de individuele behoeften van de persoon;
  • de arbeidsvoorwaarden;
  • het wetgevend kader.

Aanvullende informatie over de opleiding van de disability case managers is beschikbaar op de site van het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV): Onze opleidingen in disability management.

Goede praktijken

Re-integratie op het werk - Tools

Checklists Re-integratie op het werk (FOD Werkgelegenheid – België – 2023)

Dit instrument, dat bestaat uit een reeks checklists om de verschillende partijen betrokken bij een re-integratietraject bij te staan, is het resultaat van een onderzoek naar werkhervatting, in opdracht van de FOD Werkgelegenheid. Onderzoekers van Citéa, de VUB en de ULB hebben in 2021 en 2022 een kwalitatief onderzoek uitgevoerd bij tweeëntwintig Belgische bedrijven, om goede praktijken te vinden die re-integratie van langdurig zieke werknemers kunnen vergemakkelijken.

Het instrument is bedoeld voor de actoren op het terrein: het gaat erom diegenen die betrokken zijn bij het uitstippelen van formele of informele re-integratietrajecten, te inspireren bij het bevestigen of ontwikkelen van een beleid rond werkhervatting.

De tool omvat vier checklists. De eerste drie hebben elk betrekking op een fase van re-integratie; de vierde checklist geeft transversaal aan waarvoor de actoren aandacht moeten hebben tijdens het hele re-integratieproces:

  • voor de arbeidsongeschiktheid: risicopreventie;
  • tijdens de arbeidsongeschiktheid: contact onderhouden;
  • de effectieve re-integratie;
  • de communicatie tussen actoren bevorderen.

De tool is beschikbaar via de website van de FOD Werkgelegenheid: Checklists Re-integratie op het werk.

Parlementaire vragen

  • 55035934C Kamer (16/05/2023) - De dubbel zo snelle toename van het aantal arbeidsongeschikten ten opzichte van het aantal werkenden

  • 659 Kamer (01/03/2023) - Bpost - Re-integratie bij langdurige arbeidsongeschiktheid

  • 55033581C Kamer - Het kortdurend ziekteverzuim

  • 55001920P & 55001928P Kamer - De re-integratietrajecten

  • 1070 Kamer - Progressieve tewerkstelling

  • 1048 Kamer - Re-integratietrajecten

  • 1034 Kamer - Maatwerkbedrijven - Tewerkstelling

  • 55027039C Kamer - De studie van het IDD over één vijfde nieuwe jobs als vervanging bij ziekte

  • 55024005C & 55024401C Kamer - De hervorming van re-integratietrajecten

  • 55021997C Kamer - De recente uitspraken over de sancties voor werkgevers met bovenmaats veel zieken

  • 55021992C Kamer - Het activeringstraject voor langdurig zieken en de resultaten ervan

  • 55021443C Kamer - De begeleiding van langdurig zieken

  • 55021394C Kamer - Een snelle opstart van de re-integratietrajecten

  • 7-1375 Senaat - Cyberpesten - Cyberintimidatie - Cybergeweld - Telewerk

  • 55013492C e.v. Kamer - De langdurig zieken

  • 55009185C e.v. Kamer - Langdurig zieken en de werkgelegenheidsgraad

  • 385 Kamer - Arbeidsongeschiktheid

  • Senaat 7-153 - Personen met een handicap - Toegang tot en behoud van werk - Privésector - Herintegratie van langdurig zieken - Evaluatie

  • 55001640C & 55001699C Kamer - Het re-integratietraject

  • 55001488C & 55001536C & 55001911C Kamer - Het re-integratietraject voor langdurig zieken

  • 310 Kamer - Re-integratietrajecten

  • 275 Kamer - Zieke werknemers - Integratietrajecten

  • 259 Kamer - Re-integratie langdurig zieken

  • 2320 Kamer - Arbeidsinspectie - Verslag onderzoek naar de firma Ariel

  • 6-1959 Senaat - Langdurig zieken - Re-integratiebeleid - Cijfers - Financiering - Beroepsziekten en arbeidsongevallen

  • 2272 Kamer - Collectief re-integratiebeleid

  • 22761, 22776, 23879, 24938 Kamer - Re-integratietrajecten voor langdurig zieken

  • 2047 Kamer - Ziekteverzuim

  • 6-1633 Senaat - Arbeidsongeschikte werknemers die niet gebonden zijn door een arbeidsovereenkomst - Beroepsherinschakeling - Re-integratietrajecten - Samenwerking met de deelstaten - Cijfers - Wettelijk bepaalde officiële balans

  • 23410, 23511, 23513, 23514 Kamer - De re-integratieplannen naar langdurige arbeidsongeschikten

  • 1654 Kamer - Definitieve arbeidsongeschiktheid

  • P2466 tot P2468 Kamer - De problemen die de adviserend artsen ondervinden bij de uitvoering van het re-integratieplan

  • 21112 Kamer - de terugkeer van langdurig zieken naar de werkvloer

  • 1822 Kamer - Werkhervatting langdurig zieken

  • 18091 en 21536 Kamer - het gebruik van de nieuwe re-integratiewet als een ontslaginstrument voor werkgevers

  • P2018 Kamer - de studie van het ABVV betreffende de arbeidsomstandigheden in de dienstencheque- en de schoonmaaksector en de toepassing van de nieuwe back-to-workwetgeving

  • 17290 Kamer - Het overleg en de samenwerking tussen arbeidsgeneesheren, adviserend geneesheren en behandelend geneesheren

  • 15300 Kamer - het koninklijk besluit van 28 oktober 2016 over het re-integratieplan voor arbeidsongeschikte werknemers

  • P1630 Kamer - De herintegratie van langdurig zieken

  • 574 Kamer - Responsabiliseringssysteem voor arbeidsongeschikte werknemers

  • 563 Kamer - Responsabilisering invaliden

  • 572 Kamer - Responsabiliseringsmechanisme voor arbeidsongeschikte werknemers

  • P0883 Kamer - Het stijgend aantal langdurig zieken op de arbeidsmarkt

  • 528 Kamer - De beëindiging van de arbeidsovereenkomst wegens definitieve arbeidsongeschiktheid ten gevolge van ziekte of ongeval

  • 273 Kamer - Geestelijke gezondheid en werk

  • 2338 Kamer - De progressieve werkhervatting

  • 61 Kamer - Fibromyalgie

  • 2340 Kamer - De arbeidsreïntegratie van langdurig zieken

  • 5-1360 Senaat - Het werkverzuim

  • 5-10600 Senaat - De werkhervatting na kanker

  • 5-11138 Senaat - Het lage niveau van de tewerkstelling van mensen met een langdurige aandoening

  • 5-3022 Senaat - De begeleiding van kankerpatiënten bij hun terugkeer naar de werkvloer

Onderzoeken

  • Evaluatie van de impact van de nieuwe reglementering op de re-integratie op het werk (FOD Werkgelegenheid, België, 2020)

    Dit onderzoek werd afgerond in 2020 en betreft de RIZIV-wetgeving en de wetgeving over het welzijn op het werk over re-integratie die in werking zijn getreden op 1 januari 2017.
  • Werkhervatting na een langdurige afwezigheid (FOD Werkgelegenheid, België, 2011)

    Dit onderzoek analyseert de bestaande beroepsinschakelingssystemen voor werknemers na een langdurige afwezigheid wegens ziekte.

Re-integratie - Regelgeving

  • In de codex over het welzijn op het werk staan de bepalingen over het re-integratietraject van een werknemer die het overeengekomen werk tijdelijk of definitief niet kan uitoefenen (hoofdstuk VI van boek I, titel 4; artikelen I.4-72 tot I.4-82).

    Meer informatie hierover en de reglementaire teksten zijn beschikbaar op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid), in de rubriek Thema's > Welzijn op het werk > Het gezondheidstoezicht op de werknemers > Re-integratie van arbeidsongeschikte werknemers.

    Een webinar waarin de reglementering wordt uitgelegd "re-integratie 2.0" is beschikbaar op het YouTubekanaal van de FOD Werkgelegenheid: Webinar over de re-integratie 2.0.

  • De wet van 3 juli 1978 (voornamelijk artikelen 31, 31/1 en 34) betreffende de arbeidsovereenkomsten die de gevolgen voor de arbeidsovereenkomst bepaalt in geval van:
  • Antidiscriminatiewetgeving:

    De antidiscriminatiewetgeving moedigt de tenuitvoerlegging aan van een beleid inzake terugkeer naar het werk: De onderneming mag, inzake werkgelegenheid, geen werknemers discrimineren op basis van hun gezondheidstoestand of van een handicap. De werkgever moet immers voorzien in redelijke aanpassingen.

    Meer informatie over het begrip redelijke aanpassing is beschikbaar op de site van de FOD Werkgelegenheid: Wat wordt verstaan onder redelijke aanpassingen voor personen met een handicap?.

    Meer informatie over de antidiscriminatiewetgeving is beschikbaar op de site van het Interfederaal Gelijkekansencentrum Unia.

In de praktijk

  • COVID-19 / Re-integratie op het werk

    COVID-19 en long covid: stapsgewijze re-integratiegids voor managers en werknemers

    In twee nieuwe gidsen van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) worden de uitdagingen toegelicht waar terugkerende werknemers mee te maken krijgen nadat ze COVID-19 hebben opgelopen, of het nu gaat om de acute ziekte of om symptomen op langere termijn, ook wel...
  • Re-integratie op het werk

    Boek 'Werken is genezen'

    Slechts 1 werknemer op 2 keert na langdurige ziekte terug naar dezelfde job. Succesvolle reïntegratie is moeilijk, maar cruciaal. Met zijn boek 'Werken is genezen' wil Lode Godderis een eerste cruciale stap in de goede richting zetten. Met concrete informatie en aanbevelingen voor...
  • hulpmiddelen.png
    Ergonomie / Re-integratie op het werk / Oudere werknemers

    Hulpmiddelen op maat voor een gezonde werkplek

    In het kader van de campagne “Gezond werk, voor alle leeftijden” heeft het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) hulpmiddelen uitgewerkt, zoals campagnemateriaal, casestudies, publicaties, praktische hulpmiddelen en richtsnoeren, waaronder een e-gids over het...
  • napo_back_healthy_future.png
    Ergonomie / Re-integratie op het werk / Oudere werknemers

    Animatiefilms ‘Napo in … een gezonde toekomst tegemoet’

    Napo is de held van een reeks aantrekkelijke en informele animatiefilms over veiligheid en gezondheid op het werk. De films zijn zonder gesproken woord en ondertitels en kunnen dus door iedereen worden begrepen. In de nieuwe reeks films "Napo in ... een gezonde toekomst tegemoet" komen de...
  • e_gids.png
    Ergonomie / Re-integratie op het werk / Oudere werknemers

    E-gids over leeftijdsmanagement op het werk

    In het kader van de campagne "Gezond werk, voor alle leeftijden" heeft het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) een e-gids gepubliceerd over het beheer van veiligheid en gezondheid op het werk in het kader van een vergrijzende beroepsbevolking. De e-gids...

Nieuws en evenementen

18.03.2024

Werknemers overschatten hun gezondheid: resultaten van een studie van Attentia

Uit 167.427 arbeidsgeneeskundige onderzoeken die HR-dienstverlener Attentia in 2023 uitvoerde bij 91.245 werknemers, blijkt dat de werkende Belg zijn...
01.12.2023

Nieuwe rubriek op de website van EU-OSHA voor personen met een handicap

Ongeveer de helft van de 42,8 miljoen personen in de werkende leeftijd met een handicap in de Europese Unie (EU) heeft momenteel werk. Personen met...
06.09.2023

Nationaal college voor sociale verzekeringsgeneeskunde

In december 2016 werd het Nationaal College voor Socialeverzekeringsgeneeskunde inzake arbeidsongeschiktheid op initiatief van de Minister van...
03.07.2023

Publicatie van Medex rond ziekteafwezigheid bij ambtenaren in 2022

Medex bestudeerde de ziekteafwezigheid van federale ambtenaren in het jaar 2022 en publiceerde onlangs de belangrijkste cijfers.
30.05.2023

Checklists re-integratie op het werk

De FOD Werkgelegenheid heeft een reeks checklists gepubliceerd om de verschillende partijen betrokken bij een re-integratietraject bij te staan.
21.11.2022

Arbeidsongeschiktheid wegens ziekte of ongeval: 3 nieuwe maatregelen

De wet van 30 oktober 2022 houdende diverse bepalingen betreffende arbeidsongeschiktheid werd op 18 november 2022 gepubliceerd in het Belgisch...
06.10.2022

Re-integratietraject 2.0: wijzigingen aan de procedure van het re-integratietraject voor arbeidsongeschikte werknemers

Het koninklijk besluit van 11 september 2022 tot wijziging van de codex over het welzijn op het werk wat het re-integratietraject voor...
21.09.2022

Online leerplatform om leidinggevenden te begeleiden tijdens het re-integratietraject van een medewerker met of na kanker

De Stichting tegen Kanker heeft begin september 2022 op haar website een online leerplatform gelanceerd om HR of leidinggevenden te begeleiden...

Herbeleef het webinar over re-integratie 2.0

13.10.2022 08:10
Op 3 oktober 2022 organiseerde de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid) een webinar over de nieuwe regels voor re-...
17.05.2022

Op de blog: re-integratie en verzwaard risico: 2 rapporten van het Rekenhof

Het Rekenhof heeft op 23 december 2021 zijn rapport “Langdurig zieken – Maatregelen tot re-integratie op de arbeidsmarkt” en op 13 januari 2022 het...