Het participatieve aspect

 

16. Het participatieve karakter leidt tot een opbod van eisen

Eisen betekent “iets vorderen alsof het verschuldigd is” en het woord “opbod” bevat een notie van overdrijving die de onderneming afstraft.

Dat is niet de geest van de Déparis benaderingswijze die gericht is op “oplossingen” en niet op “klachten” en bovendien uitmondt in een groot aantal voorstellen die worden gedaan door een groep bestaande uit sleutelwerknemers, mensen van het kader en de diensten (onderhoud, aankoop, …).

Het voordeel van de Déparis benadering is niet zich op een negatieve manier te focussen op wat er fout gaat via schalen van ontevredenheid, klachten… maar integendeel een debat te organiseren in een constructieve geest over de manier waarop de arbeidssituatie zou kunnen worden herbekeken zodat ze beter functioneert voor de werknemers (welzijn) en de onderneming (economische gezondheid).

Het grote aantal aangehaalde punten en voorstellen tot verbetering moet dan worden gezien als een bewijs van succes van de aanpak en vooruitgang van de onderneming.

De Déparis benadering zou enkel mogen worden aangevat indien de denkwijze ietwat geëvolueerd is en de negatieve vrees van een “opbod van eisen” is omgebogen tot een positieve hoop op een toestroming van voorstellen.

Dit punt wordt eveneens behandeld in het SOBANE-document, sectie 2.4 “De werknemer als tussenpersoon en niet als voorwerp van de preventie”.

17. Het participatieve proces leidt tot utopische verwachtingen bij het personeel

Men zou beter het advies van de werknemers niet vragen zodat men ze achteraf niet moet teleurstellen!

De SOBANE-strategie en in eerste instantie de Déparis-overleggids mogen niet worden gebruikt zonder mentale voorbereiding: van de PA, de directie, de hiërarchische lijn, de werknemersvertegenwoordigers, het CPBW indien dit bestaat, en de werknemers zelf. In sectie 7 van het SOBANE-document, “De voorwaarden van het participatieve proces” worden de problemen in verband met de sensibilisering van alle interveniënten beschreven.

In de procedure die in sectie 8 wordt beschreven, wordt aangedrongen op de noodzaak voor de directie om het CPBW en de hiërarchische lijn op de hoogte te brengen van haar doelstellingen en haar engagement om rekening te houden met de resultaten van de vergaderingen en de studies.

Tijdens de Déparis-vergaderingen alsook op de volgende niveaus van de strategie moeten de discussies leiden tot voorstellen inzake verbetering of aanvragen voor bijkomende studies, door de groep werknemers en lokale kaders. Deze voorstellen moeten zo precies mogelijk worden geformuleerd: “Wie doet wat, waar?”, maar blijven voorstellen die voor discussie worden overgemaakt aan het CPBW (vaak over prioriteiten) en de directie die de verantwoordelijkheid over de eindbeslissing heeft.

Het beslissingsproces (eindtabel “Wie doet wat, wanneer?”) moet snel verlopen (1 maand), zo niet verliest het participatieve proces zijn geloofwaardigheid bij de werknemers.

Precies zoals bij de vorige vraag kan de stap pas worden gezet wanneer de denkwijze wat geëvolueerd is en de ietwat vage vrees voor ontwikkeling van “utopische verwachtingen” werd omgebogen in een positieve geest van bijdrage tot het collectieve welzijn door iedereen.

18. De werknemers zijn niet gekwalificeerd om de risico’s te herkennen en het zijn vaak zijzelf die ze veroorzaken !? Waarom laten we dit niet aan specialisten over ?

Deze ietwat misprijzende opmerking voor alle personeelsleden blijkt ongegrond. De idee van een alwetende specialist en de domme werknemer, dateert van een ander tijdperk.

Men kan onmogelijk ontkennen dat de werknemers de enigen zijn die echt weten wat ze beleven, hoe en waarom ze het beleven. En de specialist die occasioneel op de werkvloer langskomt, kan enkel lokaliseren wat hij ziet, hoort, voelt m.b.t. vooral datgene wat op zijn controlelijst staat. Dit is wat er vele jaren gebeurde en er zeker voor heeft gezorgd dat het aantal ongevallen en beroepsziekten daalde. Maar in een tijdperk dat de grootste risico’s in grote mate verdwenen zijn en er meer sociale bekommernissen zijn opgedoken (stress, tevredenheid, …), is deze benadering niet altijd de juiste.

Dit punt wordt eveneens aangehaald in sectie 2.4 van het SOBANE –document “De werknemer als tussenpersoon en niet als voorwerp van de interventie”.

19. Indien de werknemers een gevaarlijk gedrag vertonen (bv.: werken aan een bepaalde machine zonder bescherming) zullen ze dat niet komen vertellen.

Dit is zo wanneer tijdens de vergadering de vrees voor verwijten blijft bestaan. Zo niet, is het nuttiger de discussie te voeren over de redenen waarom geen bescherming wordt gebruikt (moeilijk werken, frequentie van de interventie, …) en over de manier waarop dit probleem zou kunnen worden opgelost.

Bijvoorbeeld, in een specifiek geval moest de bescherming die met 4 bouten was bevestigd, worden afgehaald in geval van opstopping. Welnu, dergelijke opstoppingen gebeurden vijfmaal per dag. De discussie zal betrekking hebben op een lagere frequentie van de opstoppingen (en dus een verbetering van de productie) en op de bevestiging van de bescherming met 2 makkelijk hanteerbare clips.

We herinneren er bovendien aan dat een PA, gelijklopend met de Déparis-vergaderingen, moet nagaan of de belangrijkste risico’s op ongevallen en beroepsziekten niet over het hoofd werden gezien (zie sectie 4.3 van het SOBANE-document en de aanvullende checklist die in dat verband werd ontworpen)

20. We hebben een zeer hiërarchische structuur. Participatie is het omgekeerde van wat de mensen kennen en dagelijks beleven.

Helaas bestaat dit nog steeds.

We kunnen evenwel het commentaar van Deming, goeroe van het moderne management, dat reeds van 1982 dateert, citeren: “Er zal geen plaats zijn voor de managers die niet met hun personeel kunnen samenwerken om kwaliteitsproducten tegen een lage prijs te produceren. In de concurrerende wereld van morgen zullen de ondernemingen die deze ideeën niet hebben bijgetreden, gewoonweg verdwijnen en ze zullen geen excuus hebben!”.

Hoe de verandering aanpakken? Een degelijk voorbereide vergadering waar, allicht voor de eerste keer, de lokale hiërarchie en de werknemers discussiëren over hun arbeidssituatie en met name de inhoud van het werk, kan een begin zijn.

Risicoanalyse - Externe documentatie

Steunpunt RI&E-instrumenten (Nederland)

Het Steunpunt RI&E-instrumenten bestaat uit een werkgroep van de Stichting van de Arbeid en een uitvoerend secretariaat, ondergebracht bij de Organisatie voor toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO). Het Steunpunt is met steun van het Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid (SZW) tot stand gekomen.

De website biedt actuele en betrouwbare informatie, waaronder de laatste stand van zaken wat betreft het overzicht van de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) instrumenten en de erkenningen daarvan. Hierdoor kunnen werkgevers snel en relatief eenvoudig een geschikt RI&E-instrument vinden en daarmee mede aan hun verplichting voldoen.

Meer informatie op de website van het Steunpunt RI&E.

Dossier “Évaluation des risques professionnels" (INRS – Frankrijk)

Op de website van het ’Institut national de recherche et de sécurité pour la prévention des accidents du travail et des maladies professionnelles’ (INRS), in het Frans, het dossier “Évaluation des risques professionnels”.

Tak preventie SuvaPro (SUVA - Zwitserland)

De SUVA is een zelfstandige onderneming van publiek recht die ongeveer 123 000 ondernemingen, dit zijn 1,97 miljoen werknemers en werklozen, verzekert tegen de gevolgen van ongevallen en beroepsziektes.

Meer informatie op de website van SUVA (in het Frans, Engels, Duits of Italiaans) in de rubriek Suva > Prévention > Travail: Le travail en sécurité.

Risicoanalyse - Tools

SOBANE risicoanalyse strategie (FOD Werkgelegenheid - België)

De rubriek SOBANE risicoanalyse strategie biedt op zeer volledige wijze toelichting bij de SOBANE-strategie, haar verschillende niveaus en de inhoud van de voorgestelde tools. De verschillende tools zijn beschikbaar en kunnen worden vervolledigd en aangepast volgens de noden van de preventieadviseur en de werkelijkheid van het terrein waarmee hij of zij wordt geconfronteerd.

Opsporingstools per sector

De Deparis-gidsen (SOBANE) maken het mogelijk om het geheel van een arbeidssituatie op een participatieve manier te benaderen, op basis van de reële arbeidsactiviteit, teneinde acties te bepalen waardoor de arbeidsomstandigheden kunnen worden verbeterd. Het gaat om instrumenten om een ergonomische aanpak in te voeren.

De gidsen zijn beschikbaar in de rubriek Opsporing per sector: Tools.

De Sobane methodes per risicofactor

De methodes zijn beschikbaar in de rubriek Observatie – Analyse – Expertise: Tools > De Sobane methodes per risicofactor.

Andere specifieke tools voor diverse risico’s zijn beschikbaar in de verschillende thema’s van BeSWIC, in de module Tools.

OiRA-tools (EU-OSHA – Europese Unie)

De OiRA-tools kunnen kleine ondernemingen helpen om een risicoanalyse uit te voeren en preventieacties te bepalen.

Meer informatie is beschikbaar op de website van het OiRA project: Online Interactive Risk Assessment - OiRA.

E-learning welzijn op het werk (e-campus – België)

Door middel van animaties, afbeeldingen, video's, ... kan men met deze gebruiksvriendelijke tool de wetgeving inzake welzijn op het werk en de belangrijkste principes daarvan op een eenvoudige manier begrijpen om de bewustwording te vergroten en beroepsrisico's in elk bedrijf te voorkomen.

Meer info daarover is beschikbaar in de module Tools > E-learning om de eerste stappen op vlak van welzijn op het werk te zetten (gezondheid, veiligheid, PSR, MSA…) (e-campus – België).

Risicoanalyse - Publicaties

De risicoanalyse (FOD Werkgelegenheid – België – 2021)

Deze brochure behandelt het concept risicoanalyse en de wijze waarop dit concept kan gehanteerd worden om preventiemaatregelen vast te stellen op het vlak van veiligheid en gezondheid op het werk.

De wetgeving over het welzijn op het werk legt deze aanpak op, met als voornaamste betrachting het behalen van de doelstellingen van een veilig en gezond werk. Na een omschrijving van het begrip dynamisch risicobeheersingssysteem gaat de brochure dieper in op de uitvoering van de risicoanalyse. Bij een dergelijke analyse kunnen verschillende methoden worden aangewend voor de opsporing van gevaren, de bepaling van risicofactoren en de evaluatie van risico's.

Deze brochure is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > Risicoanalyse (De).

De reeks publicaties SOBANE-strategie (FOD Werkgelegenheid – België)

De SOBANE-strategie voor het beheer van beroepsgebonden risico’s werd ontwikkeld voor een dynamisch en doeltreffend risicobeheer. Zij omvat vier interventieniveaus: Opsporing (Screening), OBservatie, ANalyse, Expertise.

Alle publicaties van de SOBANE-strategie zijn ook in moduleerbare versie beschikbaar op BeSWIC in de rubriek Sobane risicoanalyse strategie.

  • SOBANE-strategie en opsporingsmethode DEPARIS

Deze brochure is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > SOBANE-strategie en opsporingsmethode DEPARIS.

  • Overleggidsen Deparis

De Deparis-gidsen (SOBANE) maken het mogelijk om het geheel van een arbeidssituatie op een participatieve manier te benaderen, op basis van de reële arbeidsactiviteit, teneinde acties te bepalen waardoor de arbeidsomstandigheden kunnen worden verbeterd. Het gaat om instrumenten voor het invoeren van een ergonomische aanpak.

De Deparis overleggidsen per sector zijn beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties:

  • Reeks SOBANE-strategie: het beheer van beroepsgebonden risico’s

De brochures per risicofactor zijn beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties:

Parlementaire vragen

  • 379 Kamer - Veiligheid productie elektrisch aangedreven voertuigen

Risicoanalyse - Regelgeving

Meer informatie daarover en de reglementaire teksten staan op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de rubriek Thema’s > Welzijn op het werk > Algemene beginselen > Algemene principes betreffende het welzijnsbeleid.

In de praktijk

  • OIRA / Risicoanalyse

    OiRA in België: ontdek de nieuwe functies

    Op 10 november 2023 organiseerde het Belgisch Focal Point van het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk (EU-OSHA) een colloquium rond het 10-jarig bestaan in België van OiRA, de tool voor een online interactieve risicoanalyse.
  • OIRA / Risicoanalyse
    Administratieve en ondersteunende diensten / Openbaar bestuur, verenigingen en extraterritoriale organisaties

    OiRA Bureau

    In mei 2023 werd een nieuwe tool voor een online interactieve risicoanalyse (OiRA) rond bureauwerk gelanceerd. OiRA Bureau is vooral bestemd voor organisaties met hoofdzakelijk kantoorwerk zoals notariaten, advocatenkantoren, uitzendkantoren, bank- en verzekeringskantoren, boekhoudkantoren, IT-...
  • Risicoanalyse
    Industrie / Groot- en detailhandel / Vervoer en opslag

    OSHwiki-artikel over intern transport en de behandeling van goederen

    Leveringen, overslag van goederen, verzending of opslag maken deel uit van de processen op veel werkplekken. Daarnaast omvat de logistieke sector een breed scala aan activiteiten, zoals containerontvangst, transport en logistieke centra.
  • OIRA / Risicoanalyse
    Landbouw, bosbouw en visserij

    Nieuwe OiRA-tool voor de sierteelt gelanceerd

    Een nieuwe tool voor een online interactieve risicoanalyse (OiRA) geeft KMO’s in de sierteeltsector de mogelijkheid om de risico’s inzake welzijn op het werk (onder ander op het vlak van veiligheid en gezondheid) te beoordelen. OiRA Sierteelt kwam tot stand door een intensieve samenwerking tussen...
  • Musculoskeletale aandoeningen (MSA) / Beroepsziekten / OIRA / Risicoanalyse
    Kappers

    Niet-bindende richtlijnen voor kappers

    Het Directoraat-Generaal Werkgelegenheid (DG EMPL) van de Europese Commissie (EC) heeft een reeks niet-bindende richtlijnen voor kappers en kapsters uitgebracht. De richtlijnen bieden algemene informatie over risicoanalyse, specifieke richtsnoeren op het vlak van veiligheid en gezondheid op het...
  • Ergonomie / Risicoanalyse

    Praktijkrichtlijn risicoanalyse ergonomie

    De beroepsvereniging voor ergonomie VerV heeft een praktijkrichtlijn ontwikkeld die aan de hand van 5 stellingen beschrijft hoe de risicoanalyse ergonomie er uit ziet, welke elementen ze bevat en welke actoren betrokken zijn.
  • Risicoanalyse

    Risico’s op de werkvloer? Werk eenvoudig samen aan veiligheid met de Pharius RiskReporter app

    Het is belangrijk om iedereen op de werkvloer te betrekken in het veiliger maken van de werkplek. Maar hoe krijgt men iedereen effectief mee in het melden van deze risico’s? Juist door het melden van risico’s zo eenvoudig mogelijk te maken en dit voor iedereen in de organisatie beschikbaar te...
  • covid19
    covid19
    Biologische agentia / OIRA / Risicoanalyse

    OiRA-tool voor risicobeoordeling met betrekking tot COVID-19 op de werkplek

    De COVID-19-maatregelen worden nu in Europa beetje bij beetje versoepeld. Bedrijven en organisaties maken plannen voor een veilige terugkeer naar de werkplek. Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) heeft via zijn online interactieve platform voor...
  • afstand bewaren
    afstand bewaren
    Biologische agentia / Risicoanalyse

    ‘Social distancing’ in de bedrijven

    De overheidsmaatregelen om de verspreiding van het coronavirus te beperken legt een cascade van maatregelen op aan bedrijven. Voor ondernemingen die de continuïteit van hun activiteiten wensen veilig te stellen, is het daarom cruciaal om de ‘social distancing’ regels voor de afstand van 1,5 meter...
  • coronavirus
    coronavirus
    Biologische agentia / Risicoanalyse

    Coronavirus: checklist preventie op de werkvloer

    Een mogelijke besmetting met het coronavirus vormt op de werkvloer een arbeidsrisico waar de werkgever zijn werknemers tegen moet beschermen. Om dat risico te evalueren heeft de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid) een checklist voor zelfcontrole...

Nieuws en evenementen

Webinar: nieuwe wetgeving rond ergonomie en de preventie van MSA

20.03.2024 14:03 to 30.06.2024 14:06
Op 27 mei 2024 organiseert de Algemene Directie Humanisering van de Arbeid (AD HUA) van de FOD Werkgelegenheid een webinar naar aanleiding van de...
29.02.2024

Op de blog – Op jacht naar risico’s: een alternatieve manier van sensibilisatie en communicatie rond risico’s

In de reeks “Napo voor leraars” legt Napo, de held van een reeks animatiefilms over veiligheid en gezondheid op het werk van het Europees Agentschap...

Lancering nieuwe “Datamining”-website van de FOD Werkgelegenheid met meer dan 500 indicatoren over beroepsrisico’s en arbeidsomstandigheden in België

27.02.2024 10:02 to 31.05.2024 10:05
Binnen de Algemene Directie Humanisering van de Arbeid (AD HUA) van de FOD Werkgelegenheid heeft de Directie van het Onderzoek over de Verbetering...
09.02.2024

Ergonomie en MSA: advies van de Hoge Raad en update van BeSWIC-berichten

Op 12 januari 2024 bracht de Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk een advies uit over het ontwerp van koninklijk besluit (OKB) tot...

Herbeleef het colloquium “10 jaar OiRA in België: een stand van zaken en nieuwigheden”

13.11.2023 10:11
Op 10 november 2023 organiseerde het Belgisch Focal Point van het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk (EU-OSHA) een...
12.10.2023

Internationale Dag van het Zicht

Volgens de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) en de ‘International Agency for the Prevention of Blindness’ (IAPB) hebben wereldwijd 13 miljoen...
14.06.2023

Op de blog – “Safety street”: een andere manier van communicatie rond veiligheid voor contractoren

Werken met contractoren vergt een goede communicatie, die zowel verbaal als non-verbaal kan zijn. Naast communicatie, spelen ook informatie,...
12.05.2023

Lancering van de nieuwe OiRA-tool “Bureau"

Op 12 mei 2023 werd tijdens een webinar de nieuwe OiRA-tool Bureau voorgesteld. OiRA Bureau is vooral bestemd voor organisaties met hoofdzakelijk...
13.04.2023

De ESENER-enquête en VGW in de horecasector

Personen die in de horecasector werken, worden blootgesteld aan tal van risico’s op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk (VGW):...

Lancering van de nieuwe OiRA-tool “Bureau"

12.05.2023 13:05
Op 12 mei 2023 werd tijdens een webinar de nieuwe OiRA-tool Bureau voorgesteld. OiRA Bureau is vooral bestemd voor organisaties met hoofdzakelijk...