Terughoudendheid van de hiërarchische lijn

 

34. De benadering betekent een bijkomende last die onverenigbaar is met de productiedoelstellingen: we hebben geen tijd.

De toepassing van de SOBANE-strategie vereist immers dat de hiërarchische lijn zich engageert en de nodige tijd voor overleg vrijmaakt. De instructies van de algemene directie moeten coherent zijn: indien overleg gewenst is, moeten de middelen voor dit overleg worden gegeven. Zo niet, bevindt de hiërarchie zich tussen hamer en aambeeld, geconfronteerd met tegenstrijdige vereisten (overleg – productie).

De toewijzing van tijd aan een zaak hangt immers af van het belang van deze zaak en de verwachte “voordelen” (zie vraag 33). In het kader van een wettelijke visie kunnen overleg en preventie in het algemeen worden gezien als een noodzakelijk kwaad, een belemmering voor de economische doelstellingen. In een preventieve visie, zoals uiteengezet in sectie 2.6 van het SOBANE-document, wordt overleg een investering. De ervaring van de Déparis-gids toont aan dat het om een kortetermijninvestering gaat daar de arbeidsomstandigheden snel veranderen.

Het is aan de PA om het participatieve proces te doen beschouwen als een middel om de werknemers te benaderen en menselijke relaties te ontwikkelen die gunstig zijn voor het optimale fysieke, menselijke en economische welzijn van de onderneming. Het is ook aan hem om deze hiërarchische lijn op te leiden tot luisteren, dialogeren en samenvatten.

35. De benadering lijkt op deze van de kwaliteits- en vooruitgangscirkels en zal op dezelfde manier op niets uitdraaien

De kwaliteits- en vooruitgangscirkels werden destijds op een zeer variabele manier georganiseerd: discussies tussen werknemers, alleen of met kaderleden, discussies beperkt tot enkel de productieaspecten (en nooit uitgebreid tot psychosociale factoren)…

De Deparis-vergadering wordt georganiseerd tussen enkele sleutelwerknemers, de onmiddellijke directie (opzichter, sectiechef), de diensten (onderhoud, machines, aankopen, …). Alle onderwerpen zijn bespreekbaar en worden besproken. Het overleg mondt uit in een balans van wat wel en niet gaat in de arbeidssituatie en in een lijst met voorstellen tot verbetering (wie doet wat en wanneer).

De succesvoorwaarden zijn een engagement van de directie en de hiërarchische lijn dat vanaf het begin duidelijk en ondubbelzinnig is (oprechtheid en goede wil) en vooral een snelle opvolging (in de volgende weken). Bij gebrek aan deze voorafgaande voorwaarden en opvolging wordt het participatieve proces gezien als een paternalistische manipulatie die gedoemd is om “in te slapen” en de invoering van dure acties te vertragen.

36. Onze taak is produceren en het is de preventieadviseur die verantwoordelijk is voor deze veiligheidsproblemen. We hebben geen enkele opleiding inzake veiligheid en gezondheid, de PA daarentegen heeft die wel.

Het is inderdaad moeilijk a priori te begrijpen dat de PA (vroeger het hoofd van de dienst Veiligheid, Gezondheid en Verfraaiing van de arbeidsplaatsen) niet verantwoordelijk is voor de veiligheid, terwijl het hoofd van de dienst onderhoud voor dit onderhoud verantwoordelijk is en het hoofd productie voor de productie.

Zoals besproken in vraag 34 wordt preventie soms nog beschouwd als een last voor de ondernemingen, een obstakel voor de productie terwijl dat niet zo is voor onderhoud of aankopen. Daarom blijkt het onontbeerlijk preventie te integreren in het industrieproces, precies zoals kwaliteit, bescherming van het leefmilieu, …

De formalisering van het preventiebeleid, de uitwerking van programma’s, de analyses van bepaalde factoren (chemische risico’s, fysieke omgevingsfactoren, …) vereisen kennis die noch de werknemers, noch de kaderleden tijdens hun beroepsopleiding hebben verworven. Daarom werden de PA’s opgeleid om hen bij het beheer van hun problemen bij te staan.

In tegenstelling tot een hardnekkig idee echter, vereist preventie op het terrein in eerste instantie geen specifieke kennis, maar orde, zorg, aandacht, organisatie in het werk. De PA kan de katalysator zijn, maar het werk moet worden gedaan door de rechtstreeks betrokken personen, dit wil zeggen de hiërarchische lijn en de werknemers: de werkruimte reorganiseren, de instrumenten wijzigen, de procedures verbeteren, het communicatiesysteem herzien, …

37. Ik heb er geen zin in me voor iedereen en in een schriftelijk verslag allerlei naar het hoofd te laten slingeren

De Déparis-vergadering moet worden voorbereid: dit zijn de doelstellingen van de directie, de manier waarop dit gaat verlopen, de verhoopte resultaten, de manier waarop deze zullen worden voorgesteld, aan wie, wanneer het gevolg dat eraan zal worden gegeven. Een coördinator (de eerste keer zeker een PA) herinnert aan deze doelstellingen en principes bij het begin van en tijdens de vergadering en ziet erop toe dat de discussie geen opsomming wordt van klachten, fouten, vergissingen, … maar betrekking heeft op de uitwerking van maatregelen tot verbetering: waar de machine plaatsen, welk gereedschap gebruiken, hoe het gebruik van dit chemisch product beperken, hoe het werk beter verdelen…?

In deze omstandigheden is er geen sprake van verwijten, schuld. Het debat wordt binnen de groep gehouden met een open geest en niet op één persoon gericht. In het schriftelijke verslag worden enkel voorstellen gedaan opdat de arbeidssituatie beter functioneert voor het welzijn van het personeel en de onderneming. Sommige van deze maatregelen hadden misschien al kunnen of moeten worden genomen. Het verslag zal evenwel op een positieve manier worden gelezen: de toestand wordt beter.

De houding van de directie in dit verband moet duidelijk zijn: elk verwijt zal leiden tot het einde van het proces.

38. Wat heb ik bij dergelijk proces te winnen ?

Het participatieve proces moet worden gezien als een middel om de werknemers te benaderen en menselijke relaties te ontwikkelen die gunstiger zijn voor het optimale fysieke, menselijke en economische welzijn van de onderneming.

Concreet kunnen ook misverstanden en vroegere geschillen worden uitgesloten en wordt een zo volledig mogelijke opsomming gemaakt van wat er gebeurt en, tegen een zo laag mogelijke kost, te komen tot een groot aantal doeltreffende maatregelen tot verbetering vermits hierover werd gediscussieerd en beslist door de betrokkenen.

39. Moet ik een opleiding volgen over het leiden van een vergadering alvorens de Déparis-gids te gebruiken ?

De vergadering zal doeltreffender zijn indien de deelnemers een zekere opleiding hebben over de manier van luisteren, praten, discussiëren. Uiteraard is het een illusie iedereen dergelijke opleiding te laten volgen. Meer dan om een opleiding gaat het om ervaring die ter plaatse kan worden opgedaan op voorwaarde dat de vergadering goed wordt geleid door een coördinator die zelf over de nodige ervaring beschikt.

40. Hoe kunnen we, in onze omvangrijke hiërarchische structuur, deelnemen aan een vergadering waarvan de debatten zullen worden geleid door een animator van een lager hiërarchisch niveau. Zal dit mijn autoriteit niet aantasten ?

Het is aan te bevelen dat de deelnemers niet van een al te verschillend niveau zijn (zie vraag 84): zo is de aanwezigheid van de verantwoordelijke HRM niet aanbevolen, evenmin als deze van de ingenieur of van de persoon die verantwoordelijk is voor de dienst. De vergadering betreft een arbeidssituatie (zie sectie 1.1 “Arbeidssituatie vs. werkpost”) en hierin zouden enkel personen die effectief samenwerken, mogen zitten.

Uit ervaring blijkt immers dat de aanwezigheid van personen van te hoge hiërarchische niveaus (N+2, N+3…) de neiging hebben de spontaneïteit en de creativiteit van de debatten te niet te doen. Deze personen komen nadien tussenbeide: ze krijgen het verslag en zullen moeten beslissen en het actieplan toepassen.

Risicoanalyse - Externe documentatie

Steunpunt RI&E-instrumenten (Nederland)

Het Steunpunt RI&E-instrumenten bestaat uit een werkgroep van de Stichting van de Arbeid en een uitvoerend secretariaat, ondergebracht bij de Organisatie voor toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO). Het Steunpunt is met steun van het Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid (SZW) tot stand gekomen.

De website biedt actuele en betrouwbare informatie, waaronder de laatste stand van zaken wat betreft het overzicht van de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) instrumenten en de erkenningen daarvan. Hierdoor kunnen werkgevers snel en relatief eenvoudig een geschikt RI&E-instrument vinden en daarmee mede aan hun verplichting voldoen.

Meer informatie op de website van het Steunpunt RI&E.

Dossier “Évaluation des risques professionnels" (INRS – Frankrijk)

Op de website van het ’Institut national de recherche et de sécurité pour la prévention des accidents du travail et des maladies professionnelles’ (INRS), in het Frans, het dossier “Évaluation des risques professionnels”.

Tak preventie SuvaPro (SUVA - Zwitserland)

De SUVA is een zelfstandige onderneming van publiek recht die ongeveer 123 000 ondernemingen, dit zijn 1,97 miljoen werknemers en werklozen, verzekert tegen de gevolgen van ongevallen en beroepsziektes.

Meer informatie op de website van SUVA (in het Frans, Engels, Duits of Italiaans) in de rubriek Suva > Prévention > Travail: Le travail en sécurité.

Risicoanalyse - Tools

SOBANE risicoanalyse strategie (FOD Werkgelegenheid - België)

De rubriek SOBANE risicoanalyse strategie biedt op zeer volledige wijze toelichting bij de SOBANE-strategie, haar verschillende niveaus en de inhoud van de voorgestelde tools. De verschillende tools zijn beschikbaar en kunnen worden vervolledigd en aangepast volgens de noden van de preventieadviseur en de werkelijkheid van het terrein waarmee hij of zij wordt geconfronteerd.

Opsporingstools per sector

De Deparis-gidsen (SOBANE) maken het mogelijk om het geheel van een arbeidssituatie op een participatieve manier te benaderen, op basis van de reële arbeidsactiviteit, teneinde acties te bepalen waardoor de arbeidsomstandigheden kunnen worden verbeterd. Het gaat om instrumenten om een ergonomische aanpak in te voeren.

De gidsen zijn beschikbaar in de rubriek Opsporing per sector: Tools.

De Sobane methodes per risicofactor

De methodes zijn beschikbaar in de rubriek Observatie – Analyse – Expertise: Tools > De Sobane methodes per risicofactor.

Andere specifieke tools voor diverse risico’s zijn beschikbaar in de verschillende thema’s van BeSWIC, in de module Tools.

OiRA-tools (EU-OSHA – Europese Unie)

De OiRA-tools kunnen kleine ondernemingen helpen om een risicoanalyse uit te voeren en preventieacties te bepalen.

Meer informatie is beschikbaar op de website van het OiRA project: Online Interactive Risk Assessment - OiRA.

E-learning welzijn op het werk (e-campus – België)

Door middel van animaties, afbeeldingen, video's, ... kan men met deze gebruiksvriendelijke tool de wetgeving inzake welzijn op het werk en de belangrijkste principes daarvan op een eenvoudige manier begrijpen om de bewustwording te vergroten en beroepsrisico's in elk bedrijf te voorkomen.

Meer info daarover is beschikbaar in de module Tools > E-learning om de eerste stappen op vlak van welzijn op het werk te zetten (gezondheid, veiligheid, PSR, MSA…) (e-campus – België).

Risicoanalyse - Publicaties

De risicoanalyse (FOD Werkgelegenheid – België – 2021)

Deze brochure behandelt het concept risicoanalyse en de wijze waarop dit concept kan gehanteerd worden om preventiemaatregelen vast te stellen op het vlak van veiligheid en gezondheid op het werk.

De wetgeving over het welzijn op het werk legt deze aanpak op, met als voornaamste betrachting het behalen van de doelstellingen van een veilig en gezond werk. Na een omschrijving van het begrip dynamisch risicobeheersingssysteem gaat de brochure dieper in op de uitvoering van de risicoanalyse. Bij een dergelijke analyse kunnen verschillende methoden worden aangewend voor de opsporing van gevaren, de bepaling van risicofactoren en de evaluatie van risico's.

Deze brochure is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > Risicoanalyse (De).

De reeks publicaties SOBANE-strategie (FOD Werkgelegenheid – België)

De SOBANE-strategie voor het beheer van beroepsgebonden risico’s werd ontwikkeld voor een dynamisch en doeltreffend risicobeheer. Zij omvat vier interventieniveaus: Opsporing (Screening), OBservatie, ANalyse, Expertise.

Alle publicaties van de SOBANE-strategie zijn ook in moduleerbare versie beschikbaar op BeSWIC in de rubriek Sobane risicoanalyse strategie.

  • SOBANE-strategie en opsporingsmethode DEPARIS

Deze brochure is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > SOBANE-strategie en opsporingsmethode DEPARIS.

  • Overleggidsen Deparis

De Deparis-gidsen (SOBANE) maken het mogelijk om het geheel van een arbeidssituatie op een participatieve manier te benaderen, op basis van de reële arbeidsactiviteit, teneinde acties te bepalen waardoor de arbeidsomstandigheden kunnen worden verbeterd. Het gaat om instrumenten voor het invoeren van een ergonomische aanpak.

De Deparis overleggidsen per sector zijn beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties:

  • Reeks SOBANE-strategie: het beheer van beroepsgebonden risico’s

De brochures per risicofactor zijn beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties:

Parlementaire vragen

  • 379 Kamer - Veiligheid productie elektrisch aangedreven voertuigen

Risicoanalyse - Regelgeving

Meer informatie daarover en de reglementaire teksten staan op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de rubriek Thema’s > Welzijn op het werk > Algemene beginselen > Algemene principes betreffende het welzijnsbeleid.

In de praktijk

  • OIRA / Risicoanalyse

    OiRA in België: ontdek de nieuwe functies

    Op 10 november 2023 organiseerde het Belgisch Focal Point van het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk (EU-OSHA) een colloquium rond het 10-jarig bestaan in België van OiRA, de tool voor een online interactieve risicoanalyse.
  • OIRA / Risicoanalyse
    Administratieve en ondersteunende diensten / Openbaar bestuur, verenigingen en extraterritoriale organisaties

    OiRA Bureau

    In mei 2023 werd een nieuwe tool voor een online interactieve risicoanalyse (OiRA) rond bureauwerk gelanceerd. OiRA Bureau is vooral bestemd voor organisaties met hoofdzakelijk kantoorwerk zoals notariaten, advocatenkantoren, uitzendkantoren, bank- en verzekeringskantoren, boekhoudkantoren, IT-...
  • Risicoanalyse
    Industrie / Groot- en detailhandel / Vervoer en opslag

    OSHwiki-artikel over intern transport en de behandeling van goederen

    Leveringen, overslag van goederen, verzending of opslag maken deel uit van de processen op veel werkplekken. Daarnaast omvat de logistieke sector een breed scala aan activiteiten, zoals containerontvangst, transport en logistieke centra.
  • OIRA / Risicoanalyse
    Landbouw, bosbouw en visserij

    Nieuwe OiRA-tool voor de sierteelt gelanceerd

    Een nieuwe tool voor een online interactieve risicoanalyse (OiRA) geeft KMO’s in de sierteeltsector de mogelijkheid om de risico’s inzake welzijn op het werk (onder ander op het vlak van veiligheid en gezondheid) te beoordelen. OiRA Sierteelt kwam tot stand door een intensieve samenwerking tussen...
  • Musculoskeletale aandoeningen (MSA) / Beroepsziekten / OIRA / Risicoanalyse
    Kappers

    Niet-bindende richtlijnen voor kappers

    Het Directoraat-Generaal Werkgelegenheid (DG EMPL) van de Europese Commissie (EC) heeft een reeks niet-bindende richtlijnen voor kappers en kapsters uitgebracht. De richtlijnen bieden algemene informatie over risicoanalyse, specifieke richtsnoeren op het vlak van veiligheid en gezondheid op het...
  • Ergonomie / Risicoanalyse

    Praktijkrichtlijn risicoanalyse ergonomie

    De beroepsvereniging voor ergonomie VerV heeft een praktijkrichtlijn ontwikkeld die aan de hand van 5 stellingen beschrijft hoe de risicoanalyse ergonomie er uit ziet, welke elementen ze bevat en welke actoren betrokken zijn.
  • Risicoanalyse

    Risico’s op de werkvloer? Werk eenvoudig samen aan veiligheid met de Pharius RiskReporter app

    Het is belangrijk om iedereen op de werkvloer te betrekken in het veiliger maken van de werkplek. Maar hoe krijgt men iedereen effectief mee in het melden van deze risico’s? Juist door het melden van risico’s zo eenvoudig mogelijk te maken en dit voor iedereen in de organisatie beschikbaar te...
  • covid19
    covid19
    Biologische agentia / OIRA / Risicoanalyse

    OiRA-tool voor risicobeoordeling met betrekking tot COVID-19 op de werkplek

    De COVID-19-maatregelen worden nu in Europa beetje bij beetje versoepeld. Bedrijven en organisaties maken plannen voor een veilige terugkeer naar de werkplek. Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) heeft via zijn online interactieve platform voor...
  • afstand bewaren
    afstand bewaren
    Biologische agentia / Risicoanalyse

    ‘Social distancing’ in de bedrijven

    De overheidsmaatregelen om de verspreiding van het coronavirus te beperken legt een cascade van maatregelen op aan bedrijven. Voor ondernemingen die de continuïteit van hun activiteiten wensen veilig te stellen, is het daarom cruciaal om de ‘social distancing’ regels voor de afstand van 1,5 meter...
  • coronavirus
    coronavirus
    Biologische agentia / Risicoanalyse

    Coronavirus: checklist preventie op de werkvloer

    Een mogelijke besmetting met het coronavirus vormt op de werkvloer een arbeidsrisico waar de werkgever zijn werknemers tegen moet beschermen. Om dat risico te evalueren heeft de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid) een checklist voor zelfcontrole...

Nieuws en evenementen

Webinar: nieuwe wetgeving rond ergonomie en de preventie van MSA

20.03.2024 14:03 to 30.06.2024 14:06
Op 27 mei 2024 organiseert de Algemene Directie Humanisering van de Arbeid (AD HUA) van de FOD Werkgelegenheid een webinar naar aanleiding van de...
29.02.2024

Op de blog – Op jacht naar risico’s: een alternatieve manier van sensibilisatie en communicatie rond risico’s

In de reeks “Napo voor leraars” legt Napo, de held van een reeks animatiefilms over veiligheid en gezondheid op het werk van het Europees Agentschap...

Lancering nieuwe “Datamining”-website van de FOD Werkgelegenheid met meer dan 500 indicatoren over beroepsrisico’s en arbeidsomstandigheden in België

27.02.2024 10:02 to 31.05.2024 10:05
Binnen de Algemene Directie Humanisering van de Arbeid (AD HUA) van de FOD Werkgelegenheid heeft de Directie van het Onderzoek over de Verbetering...
09.02.2024

Ergonomie en MSA: advies van de Hoge Raad en update van BeSWIC-berichten

Op 12 januari 2024 bracht de Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk een advies uit over het ontwerp van koninklijk besluit (OKB) tot...

Herbeleef het colloquium “10 jaar OiRA in België: een stand van zaken en nieuwigheden”

13.11.2023 10:11
Op 10 november 2023 organiseerde het Belgisch Focal Point van het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk (EU-OSHA) een...
12.10.2023

Internationale Dag van het Zicht

Volgens de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) en de ‘International Agency for the Prevention of Blindness’ (IAPB) hebben wereldwijd 13 miljoen...
14.06.2023

Op de blog – “Safety street”: een andere manier van communicatie rond veiligheid voor contractoren

Werken met contractoren vergt een goede communicatie, die zowel verbaal als non-verbaal kan zijn. Naast communicatie, spelen ook informatie,...
12.05.2023

Lancering van de nieuwe OiRA-tool “Bureau"

Op 12 mei 2023 werd tijdens een webinar de nieuwe OiRA-tool Bureau voorgesteld. OiRA Bureau is vooral bestemd voor organisaties met hoofdzakelijk...
13.04.2023

De ESENER-enquête en VGW in de horecasector

Personen die in de horecasector werken, worden blootgesteld aan tal van risico’s op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk (VGW):...

Lancering van de nieuwe OiRA-tool “Bureau"

12.05.2023 13:05
Op 12 mei 2023 werd tijdens een webinar de nieuwe OiRA-tool Bureau voorgesteld. OiRA Bureau is vooral bestemd voor organisaties met hoofdzakelijk...